Demirkırat Belgeseli 10. Bölüm | İdam

Tek partili bir rejimin yıkılışına tanık olduk. Milli şefliğin yok oluşuna tanıklık ettik. İlk serbest genel seçimlerin yapılışını, demokrasinin sancılar içinde yetiştirilmesini birlikte yaşadık. Ve nihayet yeni bir iktidarın doğuşunu, yükselişini ve çöküşünü anlattık sizlere. Sonunda vardığımız yer, bir askeri müdahale oldu. Gerekçeleri ne olursa olsun ihtilal fırtınası bir kez esmişti. Şimdi 27 Mayıs sabahı […]

Demirkırat Belgeseli 1. Bölüm | Şef | 32.Gün Arşivi

Türkiye’de bugün kanıksayarak yaşadığımız çok partili demokratik rejim aslında 23 yıllık bir mücadelenin ve arayışın ürünü. Cumhuriyet kuruluşundan 1946 yılına kadar tek partiden çok partiye geçiş için tam üç deneme yapıldı. Bunlardan ilki 1924’teydi. Ülkeyi yöneten Cumhuriyet Halk Fırkası’nın karşısına Terakkiperver Cumhuriyet fırkası çıktı. Ancak yeni bir cumhuriyetin sancılar içinde inşa edildiği bu dönem, muhalif […]

Demirkırat Belgeseli 3. Bölüm | Zafer

1950 yılı işte Türkiye için böyle bir dönüm noktasıydı. 27 yıllık bir iktidara karşı içten içe kaynayan bir toplumsal tepki, 1950 baharında patladı. Toplum, çeyrek yüzyıllık kabuğunu çatlattı. Hem de sokaklarda kan akıtarak değil, sandıklarda oy kullanarak. “Demirkırat” genel oyla şahlanmıştı. İşte bu yüzden 14 Mayıs 1950 seçimleri hep “Beyaz İhtilal” diye anıldı… Mehmet Ali […]

Demirkırat Belgeseli 4. Bölüm | İktidar

1950 baharı Türkiye’de çok partili rejimin de baharı oldu. Yeni bir 10 yıl, yeni bir rejim, yeni bir iktidar. Demokrasinin ilk sınavı başlıyordu. Tek parti döneminin Milli Şef’i Pembe Köşk’üne dönmüştü. Muhalefetin adresi belliydi artık. İktidara gelince… İktidar ilk günden üçlü bir sacayağı tarafından paylaşılmıştı: Meclis’te DP Grubu. Köşk’te Celal Bayar ve Başbakanlık’ta Adnan Menderes… […]

Demirkırat Belgeseli 5. Bölüm | Kriz

Türkiye’de çok partili dönem içinde hiçbir parti Demokrat Parti’nin 1954 seçimlerinde ulaştığı başarıya ulaşamadı. O günlerden bugüne hiçbir parti bir daha, o seçimde DP’nin aldığı yüzde 56’lık oy oranını tekrarlayamadı. Artık parlamentodaki her 100 milletvekilinden 93’ü DP’liydi. Ağır ve ezici bir çoğunluğa ulaşmıştı DP iktidarı… Menderes, gücünün ve itibarının zirvesindeydi. Ama her şeyde olduğu gibi […]

Demirkırat Belgeseli 6. Bölüm | Baskı

Bugün tarih ötesinden 1950’lerin o karmaşasına bakıldığında üzülmemek elde değil. İnsan hikayenin sonunu bilse de hep bir şeyler olup, bu acı finali önlesin diye bekliyor. Yapılan hatalar fark edilsin, bir ortak noktada uzlaşılsın ve geliyorum diyen kaza önlensin istiyor. 1950’lerin ortalarından itibaren, daha önce nice emeklerle ilmek ilmek örülen demokrasiyi, yine ilmek ilmek çözülmeye başladı. […]

Demirkırat Belgeseli 7. Bölüm | İsyan

Eskiden bahar geldi mi siyasette de bahar havası yaşanırdı. Ama 1959 baharı tersine CHP’nin bahar taarruzunu getirdi. Menderes’in uçak kazasından sonra bir diyalog fırsatının tamamen kaybolduğunu gören İsmet Paşa, nisan ayında çizmelerini giydi ve yanına 46 milletvekilini de alarak sefere çıktı. Seçilen güzergah, Kurtuluş Savaşı’nda Büyük Taaruz’un yapıldığı güzergahtı. İnönü’nün Yunan Başkumandanı Trikupis’i esir aldığı […]

Demirkırat Belgeseli 8. Bölüm | Darbe

İktidar derin bir uykudayken ihtilalin beyin kadrosu, Harp Okulu’nda son hazırlıklarını tamamlıyordu, altı yıldır hazırlanılan ihtilale artık birkaç saat kalmıştı. Altı yıllık hazırlığa rağmen aslında elde hiçbir ciddi plan yoktu. Plansız, programsız tam bir gece baskını düzenlenecekti. Ordunun yönetim kademesi iktidar yanlısıydı. Bu nedenle müdahalenin emir komuta zinciri içinde gerçekleşmesi olanaksızdı. Bu, tabandan gelen bir […]

Demirkırat Belgeseli 9. Bölüm | Ada

Ünlü bir sözdür: “Süngüyle iktidara gelinir, ancak üstüne oturulmaz.” 27 Mayıs’ı gerçekleştiren örgüt, süngüyle iktidara gelmişti. Üstelik bu genç subaylar, o gece geleneksel emir komuta zincirini parçalayarak iktidara el koymuşlardı. Sabah olduğunda 10 yıllık bir DP dönemi kapanmış, ilk elde halkın desteği de kazanılmış ve yepyeni bir aşamaya gelinmişti. Şimdi, Türkiye’nin geleceğine damgasını vuracak günler […]